بررسی بازارهای هدف و پیش بینی تقاضای صادرات پسته ایران در بازارهای بین المللی

مقدمه: با توجه به اهمیت صادرات غیر¬نفتی در توسعه اقتصادی کشورها و وجود زیرساخت¬های تولید محصولات کشاورزی در ایران، شناخت عوامل موثر بر صادرات محصولات این بخش از جایگاه ویژه¬ای برخوردار است. در میان محصولات بخش کشاورزی، پسته ایران به دلیل حضور مستمر در بازارهای بین¬المللی و مرغوبیت خاص، در سراسر جهان طرفداران بسیاری دارد. حفظ و افزایش سهم بازار این محصول مستلزم اتخاذ خط¬مشی¬های مناسب در بازارهای بین¬المللی است. در این راستا، پژوهش حاضر عوامل موثر بر تقاضای صادرات پسته ایران را در سطح بین¬المللی مورد ارزیابی قرار می¬دهد و مقدار تقاضای آن را در سال¬های آتی پیش بینی می¬نماید. روش: این پژوهش به لحاظ هدف، تحقیقی کاربردی و از نظر نوع و ماهیت، توصیفی - تحلیلی است. برای ارزیابی عوامل موثر بر تقاضای صادرات پسته ایران، از یک مدل جامع اقتصاد¬سنجی استفاده می¬شود. شاخص-های اقتصادی اساسی که در این مدل به کار رفته¬اند، عبارتند از: قیمت¬ صادرات پسته ایران، قیمت¬های صادرات پسته کشورهای رقیب، متوسط قیمت صادراتی سایر محصولات مشابه ایران، تولید ناخالص داخلی واردکنندگان و نرخ ارز واقعی. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات، از نرم افزار eviews نسخه 7 استفاده می¬شود. با توجه به اینکه برخی از متغیرهای مدل، دارای بعد زمانی و برخی دیگر دارای دو بعد (زمان و مکان) هستند، برای تجزیه و تحلیل آنها از الگوی داده¬های ترکیبی (پانل دیتا) استفاده می¬گردد. برای به¬کارگیری مدل مفهومی پژوهش، جامعه آماری کلیه بازارهای اصلی صادرات پسته ایران در بازه زمانی 1378- 1390 در نظر گرفته شده است. با توجه به استفاده از روش پانل در این پژوهش تعداد داده ها (13×52) است که با در نظر گرفتن برخی محدودیت¬ها 614 داده در نرم¬افزار پردازش شده است. به منظور افزایش قابلیت اعتبار نتایج تحقیق، از میان جامعه آماری ذکر شده نمونه¬گیری به عمل نمی¬آید. پس از بررسی تأثیر هر یک از متغیرها، میزان تقاضای صادرات پسته نیز در سال¬های آتی از طریق روش¬های میانگین متحرک و میانگین وزنی برآورد می¬شود. یافته¬ها: نتایج تحقیق حاکی از تاثیر مستقیم متوسط قیمت صادراتی سایر محصولات مشابه ایران، تولید ناخالص داخلی واردکنندگان و نرخ ارز واقعی بر مقدار تقاضای صادرات پسته ایران است، در حالی که قیمت¬ صادرات پسته کشورهای رقیب رابطه معناداری با مقدار تقاضای صادرات پسته ایران ندارد. نتایج رابطه معکوس قیمت صادرات پسته ایران با مقدار تقاضای صادرات پسته ایران را نیز تایید می¬کند. علاوه بر این، نتایج پیش¬بینی¬ها، نشان¬دهنده نوسانات زیادی در مقدار صادرات پسته ایران طی سال¬های 1391- 1400 است و میزان پیش¬بینی شده صادرات در سال 1400 نسبت به سال 1391 کاهش خواهد یافت. نتیجه گیری: بر اساس نتایج به دست آمده، قوی¬ترین عامل تعیین¬کننده صادرات پسته ایران، کشش قیمتی تقاضای پسته است. علاوه بر این، نرخ ارز، متوسط قیمت صادراتی سایر محصولات مشابه و تولید ناخالص داخلی کشورهای واردکننده، به طور مستقیم در مقدار تقاضای صادرات پسته ایران اثرگذار هستند.